Sanal Su

Kişisel su kullanımımızın yanı sıra kullandığımız mal ve hizmet üretimindeki tüm aşamaları kapsayan süreç içinde kullanılan tatlı su hacmi bizim “su ayakizimizi’’ oluşturuyor. Ve kişisel su ayakizimizin büyük kısmı musluktan akan sudan değil, tükettiğimiz ürün ve hizmetlerin içinde gizli olan “sanal su”dan oluşuyor.

Dünya su kriziyle karşı karşıya. Ve Türkiye su sıkıntısı çeken ülkeler arasında 32. sırada. Durum acil olsa da Türkiye’de su tasarrufu konusu henüz gündemde gerektiği düzeyde öncelik kazanmamış. Dahası, iklim değişikliği, artan nüfus ve tarımda verimsiz su kullanımı gibi nedenlerle su kaynakları üzerindeki baskı her geçen gün artıyor.

Dünyada suyun %71’i tarım sektörü tarafından kullanılıyor; sanayide kullanım %18, evsel kullanım ise %11’de. Türkiye‘de ise tarım sektörü suyun %73’ünü; sanayi %11’ini kullanıyor; %6’sını da evsel kullanım oluşturuyor (Burada tarım konusuna değinmeyeceğim. Konuyu kişisel kullanım açısından ele alacağım).

Evsel Kullanım

Evde kullanılan suyun %70’i banyo ve tuvalete gidiyor. Suyun %30’u tuvalette kullanılıyor. Dört kişilik bir aile tuvalette, 16 litrelik tuvalet rezervuarı ile, ayda 7 ton su tüketiyor.

Ayrıca sızıntılar nedeniyle kaybedilen %12’lik su kaybı da var. Türkiye’de her yıl evlerdeki su sızıntıları (damlayan musluklar ve duş başlıklarının neden olduğu su israfı) nedeniyle 37 bin 850 litreden fazla su israfı gerçekleşiyor. Bu miktar 11 milyondan fazla evin yıllık su kullanımına denk geliyor.

Kişisel bakımda da su tasarrufu sağlayacak basit alışkanlıklar önemli. Duş süresini kısa tutmak, diş fırçalarken veya tıraş olurken musluğu kapatmak, çamaşır ve bulaşık makinelerini tam dolduğunda çalıştırmak hem su hem de enerji tasarrufu sağlıyor.

Evsel kullanımda su tasarrufu sağlamak için öncelikle evinizdeki su kullanımını, nerede ne kadar su tükettiğinizi bilmelisiniz. Yukarıda değinilen sızıntıları engellemek için suyu boşa harcayan cihaz ve demirbaşların değiştirilmesi önemli. Bunu yaparken de sıhhi tesisat teknolojisindeki ilerlemeler sayesinde daha az su harcayan musluklar, duşlar ve tuvaletlerin kullanılmasına dikkat edilmeli.

Sanayide Kullanım

Su denildiğinde aklımıza deniz, göl, nehir, musluktan akan madde gelir. Uzmanlar ise suyu bir de kullanım açısından sınıflandırıyorlar.

Doğrudan Su Kullanımı: İçme, yıkama, sulama, endüstriyel işlemlerde kullanılan su.
Sanal (Dolaylı) Su Kullanımı: Yediğimiz gıdayı yetiştirmek; kullandığımız elektriği üretmek; tükettiğimiz mal ve hizmetlerin yaşam döngüsünün tüm aşamalarında (ham maddelerin çıkarılması, imalat, paketleme, nakliye, geridönüşüm ve imha) kullanılan su.

Kişisel su kullanımımızın yanı sıra kullandığımız mal ve hizmet üretimindeki tüm aşamaları kapsayan süreç içinde kullanılan tatlı su hacmi bizim “su ayakizimizi’’ oluşturuyor. Ve kişisel su ayakizimizin büyük kısmı musluktan akan sudan değil, tükettiğimiz ürün ve hizmetlerin içinde gizli olan “sanal su”dan oluşuyor.

Örneğin, tek bir pamuklu tişörtün üretiminde yaklaşık 2,00 litre su kullanılıyor. Bu miktar, bir insanın yaklaşık 2,5 yıl boyunca içeceği suya eşit. Tek kullanımlık veya düşük kaliteli ürünler çok kısa ömürlü olmakla beraber üretimlerinde ciddi miktarda su kullanıldığından büyük israfa yol açıyor. Enerji üretiminde kömür, petrol, doğalgaz ve nükleer enerjiyle çalışan buharlı elektrik santrallarını soğutmak için önemli miktarda su kullanılıyor. Yakıtın çıkarılması, rafine edilmesi ve üretimi sırasında da büyük miktarlarda su kullanılıyor. Yani boşa harcanan enerji aynı zamanda boşa harcanan su demektir.

Bu örnekler tüketim alışkanlıklarımızın su kullanımında ne kadar belirleyici olduğunu ortaya koyuyor. Ne var ki çoğumuz, ne kendi su ayakizimizin ne de kullandığımız ürünlerin gerçekte ne kadar su tükettiğinin farkındayız. Su ayakizimizi bilmek, daha bilinçli tüketici olmamızı; su tüketimini azaltma ve su kirliliğini önleme konusunda daha etkili adımlar atmamızı ve daha sorumlu ve sürdürülebilir su yönetimi uygulamalarına katkıda bulunmamızı sağlar.

Su ayakizimizi bilmemiz suyu korumanın ilk adımıdır.

Not:

Kendi su ayakizinizi öğrenmek için çeşitli hesaplama araçlarını kullanabilirsiniz:

https://www.egeorman.org.tr/hesaplayicilar/su-ayakizi/

https://www.yarininsuyu.com/su-ayak-izini-hesapla

https://www.buski.gov.tr/su_ayak_izi/index.html#get-started

Zeytin Yasası ve Su

Sanayi ve imalat sektörleri içerisinde son yıllarda su varlıklarının hem daha fazla kullanımına hem de ortaya çıkan atıklarla da daha çok kirletilmesine neden olan sektörlerden biri de madenciliktir. Ülkemizde bu sektörün kullanımı için yer altı ve yüzey (akarsu, göl) suları olarak bilinen tatlı su varlıklarından çekilen su miktarı oranı 2018 yılında %2,4’ten 2020 yılı için neredeyse iki katına çıkarak %4,7 olmuştur.

İstanbul’un Su Yönetiminde Çelişkili Adımlar: Melen’den Kanal İstanbul’a

Recep Tayyip Erdoğan İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı olduğu dönemde İstanbul’un su ihtiyacını karşılamak üzere 1997 yılında Büyük Melen Projesi’ni başlatmıştı. Projenin hayata geçirildiği dönemde Devlet Su İşleri (DSİ)) Genel Müdürü olan Veysel Eroğlu, projeyi şu sözlerle açıklamıştı: “Bu büyük ve güzel şehrin geçmişte yaşadığı susuzluğu bir daha yaşamaması için çok büyük düşündük…”

Bugün ise Cumhurbaşkanı olan Erdoğan’ın kararıyla İstanbul’da 750 bin kişiye içme suyu sağlayan Sazlıdere Barajı içme suyu kullanımına kapatıldı: Barajın içme suyu kullanım oranı %100’den %0’a indirildi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan 2017 yılında yaptığı bir konuşmada “İstanbul’a ihanet ettik, bundan ben de sorumluyum” demişti. Bugün ise Erdoğan’ın Kanal İstanbul’u hayata geçirmek için harekete geçmiş olması bu şehre yapabileceği en büyük ihanet.